ما موجودات خاكي نيستيم كه به بهشت مي رويم. ما موجودات بهشتي هستيم كه از خاك سر بر آورده ايم. الهی قمشه ای

*******************************************

* * برازجان کجاست؟

***کاروانسرای مشیرالملک برازجان ...

*** گور دختر ....

***معرفی بنای کوشک اردشیر پشت پر ....

***کاخ هخامنشی چرخاب (کاخ کوروش)...

***کاخ بردک‌ سیاه...

***کاخ سنگ سیاه...

***پل مشیرالملک...

***آبشار تلخ‌آب (تل سرکوه یا شول) ...

****روستای خیرَک از توابع بخش اِرم دشتستان ...

 

در ادامه مطلب می خوانیم و تصاویر را با هم می بینیم:....

* بُرازجان شهري است در 60 کيلومتري بوشهر واقع در استان بوشهر و شهرستان دشتستان. اين شهر 95هزار نفر جمعيت دارد و در ارتفاع 70 متري از سطح دريا است. برازجان دومين شهر بزرگ و پرجمعيت استان بوشهر است. برازجان داراي هواي گرم و خشک ودر جنوب کشور قرار دارد. يکي از آثار باستاني برازجان دژ است.این بنا در زمان پهلوی زندان بوده (از زندانیان معروف: آیت‌الله طالقانی، مهندس بازرگان، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بهرمانی و...) و اکنون در حال بازسازی است. يکي ديگر از آثارهاي باستاني هاي برازجان کاخ زمستاني کوروش است. از ديگر آثار باستاني برازجان مي توان به تل مر نيز اشاره كرد . گور دختر و کوه قلعه واقع در کوههاي گيسکان مجاور شهر برازجان از ديگر آثار باستاني اين شهر بشمار مي‌آيد. بيشترين تراکم نخلستانهاي کشور در شهرستان دشتستان با حدود ده ميليون نخل اصل مي‌باشد.

 

* شهرستان دشتستان شهرستان دشتستان وسيع ترين و پرجمعيت ترين شهرستان استان بوشهر، به مركزيت برازجان، در مدارهاي 51 درجه و 12 دقيقه طول و 29 درجه و 16 دقيقه جغرافيايي قرار دارد. همسايگان آن در شمال گناوه، در غرب بوشهر، در جنوب تنگستان و در شرق استان فارس است. وسعت دشتستان 6‎/371 كيلومتر مربع و جمعيت آن بيش از 290‎/000 نفر است. اين شهرستان تقريباً در وسط راه هاي ارتباطي شمال به جنوب استان قرار دارد؛ همچنين جاده شيراز - بوشهر از ميان آن مي گذرد. دشتستان داراي 8شهر، 5بخش و 192 روستا است. كوهستان گيسكان با دو قله گيسكان (به ارتفاع: 2600) و قله بزپر (به ارتفاع: 1420 متر) در شرق برازجان قرار دارد؛ دو رود دالكي و شاپور سيراب كننده دشتستان پنهاورند. دماي دشتستان بين 0 تا 50درجه در طول سال متغير است؛ بارش سالانه نيز حدود 250 ميليمتر است. نژاد اهالي اكثريت پارس و گويش آنها پارسي آميخته با لري است. برازجان، مركز دشتستان، دومين شهر بزرگ استان بيش از 95/000نفر جمعيت و 1538 هكتار وسعت دارد كه در نزديكي كوهستان گيسكان واقع شده است.  

* پيشينه تاريخي: برازجان داراي پيشينه تاريخي بسيار كهن است كه مي توان آن را به سه دوره تقسيم كرد. در دوره اول از عيلاميان تا ظهور اسلام، در قلب خود شهر باستاني توز و تااوكه را داشته است كه پارچه بسيار معروف توزي و آثار تاريخي بسياري كه از اين دوره طلايي به جا مانده حاكي از همين نكته است. دوره دوم از ظهور اسلام تا آغاز صفويه است كه دشتستان موقتاً در تاريخ فراموش مي شود. دوره سوم از آغاز صفويه تاكنون را شامل مي شود. در اين دوره خوانيني خوشنام و ميهن پرست همچون ملك منصورخان، شهيد سالم خان، شهيد ميرزامحمدخان غضنفرالسلطنه برازجاني و... بر برازجان در دوره اي متلاطم حكمراني مي كنند؛ سالم خان كمر همت به آباداني برازجان مي بندد و غضنفرالسلطنه برازجاني به ياري ریيس علي دلواري و جنگ با انگليسي هاي متجاوز برمي خيزد و پس از رشادت هاي بسيار و به خاك ماليدن پوزه انگليسي ها در جنگ لرده، به عنوان آخرين نفر از سرداران وطن پرست متحد در برابر متجاوزان، به دست يك خائن به شهادت مي رسد.  

* جاذبه هاي تاريخي: در برازجان با توجه به تاريخ كهن و پربار آن، آثار تاريخي مهمي وجود دارد ازجمله:

1- كاخ زمستاني كوروش هخامنشي: در جنوب غربي برازجان، با قدمتي حدود 2500 سال كه تلاش براي يافتن بقاياي آن ادامه دارد.

2- گوردختر: در روستاي پشت پر، بخش ارم، مشابه مقبره كوروش، متشكل از 24 قطعه سنگ؛ متعلق به مادر يا دختر كوروش هخامنشي.

3- كاخ بردك سياه: در 12 كيلومتري شمال غرب برازجان، روستاي درودگاه؛ مربوط به داريوش هخامنشي كه تلاش براي يافتن بقاياي آن ادامه دارد.(توضیح مفصل در مطالب بعدی)

4- كوشك اردشير: در مجاورت گوردختر؛ مربوط به عهد اردشير ساساني، ساخته شده با سنگ و ساروج..(توضیح مفصل در مطالب بعدی)

5- كاروانسراي مشيرالملك: در قلب برازجان، مربوط به اوايل قاجاريه، ساخته شده از سنگ با نماي بسيار زيبا و منحصر به فرد. اين بنا در زمان پهلوي زندان بوده (از زندانيان معروف: آيت الله طالقاني، مهندس بازرگان و...) و اكنون در حال بازسازي است. .(توضیح مفصل در مطالب بعدی)

همچنين كوه قلعه (در ارتفاعات شرق برازجان)، پل مشيرالملك (24 كيلومتري شمال برازجان).(توضیح مفصل در مطالب بعدی)، كاروانسراي دالكي، چهل خانه سعد آباد:

قصر دختر و گوري گاه در تنگ ارم، قلعه سبز در شبانكاره، سد سبا در روستاي كان سرخ وحدتيه (مربوط به هخامنشيان)، قلعه غضنفر السلطنه در كوه قلعه، بازار قديمي و سرپوشيده برازجان ازجمله آثار تاريخي دشتستان هستند.

* جاذبه هاي طبيعي: گيسكان، كوهستان سر به فلك كشيده و استوار چون مردم دشتستان، در شرق برازجان قرار دارد. رود شاپور (با 230 كيلومتر طول) و دالكي (با 215 كيلومتر طول و رود فصلي معروف آرد و در برازجان، از رودهاي معروف شهرستان هستند. از درختان معروف اين سرزمين نخل، گز، كوير و كنار (سدر) را مي توان برشمرد. از حيوانات بومي هم مي توان به گراز، بزكوهي، مارمولك و گوسفند و از پرندگان هم به كلاغ زاغي (قلاسوزوك)، فنچ تاجدار، فنچ مجنون، تيهو، چغول و سينه سرخ اشاره كرد.به تازگی پلنگ ایرانی هم در ارتفاعات پشتکوه (منطقه شکار ممنوع ارم تا دهرود) رویت شده است. مهمترين جاذبه هاي طبيعي دشتستان عبارتند از: نخلستانهاي سرسبز، شاهزاده ابراهيم(ع) در 18 كيلومتري جنوب شرقي برازجان و ارتفاعات اطراف آن، كوهستان گيسكان (دشت نرگسي و بام بلند)، آبشار فارياب در پشتكوه، چشمه زيرراه در 15 كيلومتري برازجان (روستاي زيرراه،تصویر زیر)،

چشمه آب گوگردي در دالكي، پارك جنگلي سركره در 8 كيلومتري جنوب برازجان، امامزاده شاه پسرمرد در بوشكان، سد انحرافي سرقنات، سد ریيس علي دلواري (شبانكاره).  

* كشاورزي: برازجان قطب كشاورزي استان است و كشاورزي آن قدمتي 2500 ساله دارد. مجموع اراضي مزروعي اين شهرستان 240‎/000 هكتار است. مهمترين محصول كشاورزي آن خرما است كه از بيش از 2‎/500‎/000 اصله نخل به دست مي آيد. مهمترين انواع نخل در اين منطقه كبكاب، خاصه، قصب و شيخالي هستند. بيشترين كلزا، كاهو، تنباكو و گندم استان در دشتستان به دست مي آيد.  

* سوغات: مهمترين سوغاتي برازجان عبارت است از: خرما، رطب، خارك، حصير و ساير محصولات بافته شده با برگ نخل، ظروف سفالي، قالي، قاليچه، گبه، گليم، نمد، گيوه، عبا، ملحفه، قبا، ارده (شيره كنجد)، قليه ماهي و ميگو، انواع حلوا، گرده و مشتك و انواع ديگر نان محلي، لورك و ماست و ساير لبنيات محلي، خاك شير (درمان درد معده)، زيره ، بنگو، گل گاوزبان و شنبليله.  

* صنعت: شهرك صنعتي بزرگ برازجان و شهرك صنعتي خوشاب دو شهرك صنعتي دشتستان هستند. از مهمترين كارخانه هاي آن مي توان به سيمان دشتستان، گچ، دو كارخانه آرد، موادغذايي، دستمال كاغذي مبارک و وسايل بهداشتي، ايزوگام، لوله پلي اتيلن و صنايع مرتبط با نخيلات اشاره كرد.

 * مراكز آموزش عالي: دانشگاه آزاد واحد برازجان، دانشگاه پيام نور، دانشگاه جامع علمی کاربردی، دانشكده كشاورزي(زیرنظر دانشگاه خلیج فارس)، مركز تربيت معلم شهيد رجايي، مدرسه علميه 14 معصوم (ع) آقايان و حضرت رقيه (س) (بانوان)، مراكز آموزش عالي دشتستان هستند كه همگي در برازجان قرار دارند. 

l* مراکز بهداشتی، درمانی: 2 بیمارستان(17 شهریور و شهید صادق گنجی)، تعدادی مرکز بهداشت و درمانگاه و ساختمان پزشکان، بیش از 10 داروخانه (2 شبانه روزی) و یک کلینیک دامپزشکی وجود دارد.
* وضعيت فرهنگي:

* نشريه ها: اتحاد جنوب، درياي جنوب، مردم جنوب كتابخانه ها: مركزي (30/000 جلد)، شهيد بهشتي (25/000 جلد) و شهرداري (5‎/000 جلد)؛ در سایر شهرها نیز كتابخانه وجود دارد.  

* شخصيت هاي مهم فرهنگي: غضنفرالسلطنه برازجانی، شهيد صادق گنجي ، سيد ابراهيم و محمد رضا مساوات، آيت الله مجاهد برازجاني، آيت الله مهدوي سعدآبادي، محمد جعفر واجد برازجاني و اسماعيل مرتضوي برازجاني و...

 * كتابهاي نوشته شده درباره برازجان: جايگاه دشتستان در سرزمين ايران وتحولات اجتماعي برازجان (سروش اتابك زاده)، تاريخ دشتستان (محمد جواد فخرايي) ، جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری تالیف علیمراد فراشبندی، دشتستان کبیر تالیف عبدالله دشتی، "برازجان" تالیف ویلم فلور- ترجمه و توضیحات دکتر خیراندیش، دلاوران دشتستانی تالیف اسماعیل شهرسبزی، : "تاریخ سیاسی و مبارزات مردم برازجان" تالیف اکبر صابری و...  

* شخصيت هاي مذهبي: آيت ‏الله عبدالحسين اعتصامي (ره)، حجت الاسلام و المسلمين محمدجواد اعتصامي (ره)، دکتر سيد محمدمهدي جعفري (استاد دانشگاه شيراز، نويسنده برتر کتب مذهبي کشور در سال 87 و نويسنده: ترجمه و تصحيح نهج البلاغه، ترجمه کتاب امام علي -ع-" گردآوري و تصحيح: تفسير پرتوي از قرآن آيت الله طالقاني)

****************************************************************************

کاروانسرای مشیرالملک در ضلع شرقی میدان مرکزی شهر برازجان در استان بوشهر قرار دراد

این کاروانسرا در سال ۱۲۵۰ شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک با هزینه‌ای معادل ۴۰ هزارتومان ساخته شد.

معمار این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر و کاروانسرای دالکی است که به طرز ماهرانه‌ای اقدام به ساخت این بنا به سبک معماری زندیه کرده است.

عمده مصالح تشکیل دهنده این کاروانسرا سنگ، گچ و ساروج است و در کف آن از تخته سنگ‌های بزرگ تراشیده شده، استفاده شده است.

بام کاروانسرای مشیرالملک نیز با سنگ پهن تراشیده شده مفروش شده بود که به هنگام بارندگی آب باران بوسیله ناودان‌های سنگی که به طرز جالبی تعبیه شده بودند به بیرون از کاروانسرا هدایت می‌شد.

در دیوار ضلع غربی کاروانسرا درب ورودی بسیار بزرگی از جنس چوب قرار دارد که راه ورودی اصلی به حیاط کاروانسرا بوده است.

در همین ضلع طبقه دوم کاروانسرا وجود دارد که به شاه‌نشین معروف است. در جلوی شاه‌نشین یک تراس نسبتاً وسیع رو به خارج وجود دارد.

در دو طرف این شاه‌نشین راه پله هایی وجود دارد که پشت بام کاروانسرا را به محوطه دیگری که اندرون کاروانسرا و مخصوص زنان و کودکان بوده است وصل می‌شود.

این بنا مثل سایر کاروانسرا‌های دیگر دارای ۴ برج مرتفع است. مساحت کل بنا ۷۰۰۰ متر مربع با زیر بنایی در حدود ۴۲۰۰ متر مربع می‌باشد.

کاروانسرای مشیرالملک مجموعاً دارای ۶۸ باب اتاق و حجره بوده که به دلیل تغییر کاربری آن در دوره‌های بعدی تعداد اتاق‌ها کم یا زیاد شده‌اند.

از این بنا تا سال ۱۳۰۰ شمسی به عنوان کاروانسرا استفاده می‌شد که به دلیل واقع شدن شهر برازجان بر سر راه تجارتی شیراز به بوشهر مکانی مناسب جهت استراحت کاروانیان بوده است.

از سال ۱۳۰۰ شمسی که قشون نظامی به برازجان وارد شد این کاروانسرا محل مناسبی برای استقرار نظامیان شناخته شد.

از سال ۱۳۳۵ با تغییرات و تعمیراتی، این بنا در اختیار شهربانی قرار گرفت که از آن به عنوان زندان استفاده می‌شد. به همین دلیل به دژ برازجان معروف شد.

این بنا سال ۱۳۷۷ با پیگیری‌های مکرر مدیریت میراث فرهنگی بوشهر به دلیل اهمیت و ارزش آن تخلیه شد و در جهت کاربری فرهنگی و هنری این اثر تاریخی مرمت‌های لازم روی آن صورت گرفت.

کاروانسرای مشیرالملک در سال ۱۳۶۲ به شماره ۱۶۳۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

http://seeiran.ir

گور دختر یعنی دختر گبر یا زرتشتی . بنای گور دختر که بسیار شبیه به آرامگاه کوروش هخامنشی در پاسارگاد ( مشهد مرغاب ) است در شرق جاده برازجان- کازرون در منطقه تنگ ارم واقع شده است و قدمت آن به سده ششم قبل از میلاد برمی‌گردد.
سقف و بدنه سنگی این آرامگاه از۲۴ قطعه سنگ تشکیل شده است. در سنگ سوراخ‌هایی تعبیه شده که با بست‌های آهنی به هم وصل می‌شوند. در گور دختر همچنین عناصر هنر اورارتویی مانند شیروانی دو شیبه و نیز عناصر معماری ایلامی بمانند معبد چغازنبیل را می‌توان دید این بنای ارزشمند در سال ۱۳۷۶ به شماره ۱۸۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و هر گونه دخل و تصرف در آن تا شعاع ۱۰۰ متری جرم محسوب می‌شود.
این بنا قدمت منطقه برازجان را تایید می کند بخوصوص که کوشک اردشیر ساسانی هم در نزدیکی این بنای باستانی واقع است .این احتمال وجود دارد که این بنا مربوط به آرامگاه دختر یا خواهر کوروش هخامنشی باشد.

***************************

این بنا در دشت پشت‌پر و در نزدیکی گور دختر قرار گرفته است.وضع موجود نشان‌گر آن است كه اين كوشك درون حصاري‌كه از جبهه غربي رودخانه معروف به بزپر جريان دارد و سازندگان آن بر طبق اصول معماري و شهر سازي دوره ساساني، با الهام از سبك خندق سازي در دوره‌ی پارت اقدام به ساختن خندقي کرده‌اند که براي امنيت بيشتر از جريان آب رودخانه در اطراف بنا استفاده نموده‌اند. از طرفي سازندگان اين بنا نقشه ترسيمي خود را بر طبق اصول معماري كاخ اردشير اجرا نموده‌اند. ناگفته نماند كه اين نوع رعايت معماري و طراحي ساختمان در اوايل دوره ساساني در بيشتر نقاط ساساني‌نشين رعايت شده است . چنان‌كه در منطقه خيرك پشت پر با مظاهر شواهد اين نقشه‌ی ساختماني برخورد مي‌كنيم . این بنا با مصالح  لاشه‌سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. در كوشك اردشير آثاري از گچ‌بري‌هاي دندانه‌موشي، گوشواره‌ها، لچكي و گوشواره‌هاي بسيار جالب و پيشرفته‌، ما را تا اواسط دوره ساساني و نزديك كاخ سروستان مي‌كشاند. طول و عرض این بنا 40 ×50 متر است.

کوشک اردشیر مشتمل بر اتاق‌ها و رواق‌های بزرگ و کوچک و ایوانی رو به شرق دارد که درگاه آن در حدود 580 سانتی‌متر  و ارتفاع بلندترین قسمت طاق در حال حاضر نزدیک به شش متر می‌باشد. دهلیز باریکی به عرض و طول تقریبی12×5/1 متر در طبقه‌ی دوم این کوشک در جهت شمال و جنوب باقی مانده که کمتر از سایر قسمت‌های بنا دست‌خوش ویرانی گردیده و در ظاهر اتاق کوچک زیر این دهلیز در طبقه‌ی اول واسطه‌ی ارتباط قسمت‌های شرقی و غربی بنا بوده است. اکنون بیش‌تر اتاق‌ها و رواق‌ها ویران گردیده است.

در فاصله 100 متري جبهه شمالي كوشك اردشير پشت‌پر استخری آب به صورت گرد و سكوهاي مسطح براي نشستن در اطراف آن موجود و مقداري نمايان است كه  احتياج به مرمت دارد . در كنار اين استخر آب رودخانه‌ي خفر يا رودخانه پشت‌پر جريان دارد كه به يقين در زمان ساساني انشعابي براي هدايت آب در اين آبگير پيش بيني شده بود كه از مركز حوض موجود به صورت فواره‌اي جهش نمايد . متأسفانه اين بنا و نظاير آن‌را در اين منطقه، همگي به نام آتش‌كده معرفي كرده‌اند كه هيچ‌گونه ارتباطي با معابد آتش ندارد.

زندان پشت‌پر

یکی از بناهای عصر ساسانیان  که در دامنه‌ی معروف به کمونه و در حاشیه‌ی رودخانه‌ی پشت‌پر وجود دارد، زندان دوره‌ی ساسانیان  است. این اثر با استفاده از لاشه‌سنگ و ملاط گچ ساخته شده و از نظر منظر، شکل و فرم با همه‌ی بناهای ساسانیان  تفاوت دارد. این بنا در فضایی به ابعاد 42×42 متر احداث شده است.

ویژگی‌های این اثر عبارت از این است که، ابتدا بنایی تونل‌مانند به صورت دالان عمیق به طول و عرض 20/1×8 متر به صورت شرقی- غربی در عمق زمین ساخته‌اند. این دالان تحتانی در مرکز با دالان دیگری با جهت شمالی– جنوبی که با همان ابعاد ساخته شده، تلاقی می‌کند و در زیرزمین تشکیل چهار صفه‌ای را می‌دهد. در بالای تونل زیرزمین و در بخش قدامی آن فضایی مربع‌شکل به ابعاد 8×8 متر تشکیل اتاق مربع‌شکل یا گنبدی بلند داده که جایگاه مسئولین زندان بوده و از درون آن مکان راهروهایی به رواق‌های زیرزمینی برای دسترسی به دالان‌های زیر زمین منتهی می‌شود. در اطراف این اتاق گنبددار، اتاق‌های مستطیل‌شکل کوچکی به طول و عرض 6×3 متر وجود دارد که دارای مدخل‌های روشنایی برای رواق‌های زیرزمین بوده و در مواقع خاص زندانیان را احضار و پس از سؤال و جواب، دوباره آن‌ها را به زیرزمین می‌فرستادند. در شکم زیرزمین مکان‌های زندانیان از طرف شرقی- غربی هم دو دالان عمیق و طولانی با راهروهایی پیچیده ساخته شده که در مکان اصلی جایگاه زندانیان هم‌دیگر را قطع می‌کنند. در کنار رواق یا دالان‌های عمیق دوراهی کانال‌مانند باریک به صورت تنگ و تاریک به طول و عرض 1.20×4 متر ساخته‌ شده که در هنگام ورود و خروج از آن‌ها، جان زندانیان را به لب می‌آوردند تا باب گفت‌و‌گو را بگشایند. مشخص نیست که این زندان ساسانیان  تا چه زمانی فعال بوده است.

*****************************

کاخ هخامنشی چرخاب برازجان، در ورودی برازجان از سمت بوشهر قرار دارد.

در شهرستان دشتستان آثار و بقایای ۳ کاخ هخامنشی به نام‌های کاخ چرخاب، کاخ سنگ سیاه (که در بین اهالی به کاخ نظرآقا مشهور است) و کاخ بردک سیاه وجود دارد.

تاریخچه کاخ کوروش برازجان

«کاخ کوروش دشتستان» تاریخی و بسیار مهم از دوران پر تمدن ایران، این کاخ در سال ۱۳۵۰ به وسیلهٔ هیأت باستان شناسی ایران حفاری شده‌است. با توجه به شیوه‌های معماری و استفاده از سنگ سیاه و سفید زمان احداث آن را به دورهٔ کوروش بنیان گذار زنجیره هخامنشی منسوب کرده‌اند. این کاخ که در جنوب شرقی برازجان و در کنار رودخانه خشک آردی قرار دارد یکی از پایگاه‌های مهم ایران دورهٔ هخامنشی در ساحل خلیج فارس بوده‌است. کاخ برازجان بر طبق تحقیقاتی که انجام شده در اواخر سلطنت کوروش ساخته و پرداخته شده‌است و از نظر حجاری و هنر معماری آن چنان که از پایه ستون‌ها و اشیاء کشف شده بر می‌آید جدیدتر و ظریف تر از پاسارگاد است. بنابراین می‌توان گفت که این بنا هنگامی ساخته شده که هنر اصیل حجاری و معماری عصر کوروش به تکامل رسیده‌است. متاسفانه به علت ناتمام ماندن بنا چنین به نظر می‌رسد که علل عقیم ماندن این کاخ مصادف با مرگ او به سال ۵۲۹ پیش از میلاد است. بنابراین می‌توان تاریخ بنای کاخ برازجان را در همین حدود یعنی ۵۲۹ قبل از میلاد دانست.

یکی از آثار ارزشمند و بی‌نظیر‌، کاخ زمستانی کورش هخامنشی است که در جنوب غربی برازجان قرار دارد و این اثر عظیم فاصله‌ای حدود ۵۰۰ متر تا جاده‌ی بوشهر ـ برازجان دارد. این بنای زیبا در سال ۵۲۹ قبل از میلاد به وسیله‌ی سر سلسله‌ی هخامنشیان یعنی کورش هخامنشی ساخته شده ولی به علت مرگ او در این سال ناتمام مانده و فقط ته ستون‌های کاخ که از سنگ‌های سیاه و زرد رنگ ساخته شده به جا مانده است. در سال ۱۳۵۱ که کارگران در حال حفر کانال جهت رساندن آب به شهر بوشهر بودند، در این مکان به سنگی سیاه دست یافتند که با انعکاس خبر به فرمانداری و اعزام تیمی از باستان‌شناسان به منطقه پس از حفاری متوجه شدند که کاخ زمستانی کورش در این منطقه واقع شده است. این بنا از سال ۱۳۵۱ تا سال ۱۳۸۲ در زیرزمینی مدفون بود که در سال ۱۳۸۲ به همت استاد بزرگ دکتر “علی اکبر سرافراز” حفاری لازم صورت پذیرفت و ته ستون‌ها آشکار شدند و این بنا مورد توجه جهانگردان و علاقه‌مندان به فرهنگ ایران زمین قرار گرفت. از آن سال تا کنون در چند مرحله، حفاری صورت گرفته که هنوز هم به حفاری و کاوش نیاز است. بنا به عقیده‌ی باستان‌شناسان، این بنا در کنار شهر ” تا او که” taoke ـ که شهری تاریخی بوده ـ قرار داشته و این شهر مسیر شمالی ـ جنوبی داشته و تا نزدیکی روستای بنداروز ادامه داشته است.
ته ستون‌های این کاخ از نظر معماری بسیار زیبا و در نوع خود بی‌نظیر هستند.
حجاری که بر روی این سنگ‌ها صورت گرفته به شکل دایره است و طرز قرار گرفتن سنگ‌ها بر روی هم، دیده‌ی هر رهگذری را به طرف خود جلب می‌کند و هنر و معماری گذشته‌ی ایران زمین را به یاد می‌آورد که چه زیبا این معماران پر تلاش در کنار رشته کوه گیسکان این سنگ ها را حجاری نموده و پس از آن با طی کردن مسیری طولانی این سنگ‌ها را به منطقه حمل نموده و در این مکان قرار داده‌اند. باستان‌شناسان هدف از ساخت این بنا‌ی عظیم در این منطقه را تسلط داشتن بر‌آب‌های خلیج فارس و نظارت بر ساحل خلیج‌فارس دانسته‌اند که می‌تواند سند محکم و قاطعی از تسلط ایرانیان بر خلیج‌فارس باشد. البته در گذشته راه‌های قدیمی استان یعنی راه توز ـ تا اوکه ـ لیان از کنار این شهر می‌گذشته و شهرهای باستانی استان یعنی سیراف در جنوب و مهرویان و سی‌نیز در شمال و نجیرم و لیان و توز را به هم وصل می‌نموده است.

محوطه‌های باستانی محل واقع شدن این سه کاخ هم از لحاظ تاریخی دارای ارزش‌های بالایی است و هم بناهای موجود در آنها آثاری ویژه در هنر معماری ایرانیان محسوب می‌شوند.

براساس شواهد و اسناد به دست آمده معماری داخلی این ۳ کاخ وام گرفته از کاخ بزرگ آپادانا در شوش پایتخت اصلی هخامنشی بوده است.

کاخ چرخاب از کاخ‌های زمستانی کوروش هخامنشی بوده و تنها و یا حداقل اصلی‌ترین سند معماری است که ثابت می‌کند خلیج فارس از دوران باستان متعلق به ایرانیان است.

همچنین در این محوطه باستانی یک لوح تاریخی به خط پارسی باستان در رابطه با کنترل هخامنشیان بر خلیج فارس کشف شده که بهترین سند در این باره است.

این بنا که از لحاظ ارزش‌های باستانشناسی همسطح با تخت جمشید و پاسارگاد است در نزدیکی برازجان در استان بوشهر و به فاصله 70 کیلومتری از دریای خلیج فارس بدون محافظت و هیچگونه نگهداری رها شده است.

این محوطه باستانی و بی نظیر هم از لحاظ تاریخی واجد ارزش‌های بالایی است و هم یک بنای فوق‌العاده در هنر معماری ایرانیان است. کاخ چرخاب جزو کاخ‌های زمستانی امپراتوری بزرگ هخامنشی محسوب می‌شده است.

کاخ چرخاب نیز کاخ ناقصی است که هرگز مسکونی نشد و کاوش‌های باستان‌شناسی در آن نشان می‌دهد ساخت این کاخ بزرگ به فرمان کوروش کبیر بوده و احتمالا با مرگ وی نیز متوقف شده است. بخشی از دروازه شاهی این کاخ که ناتمام مانده برخلاف تالار اصلی با لعابی از جنس سیلیس کف سازی شده است.

۱۰ پایه ستون کوچک تالار اصلی کاخ کوروش در چرخاب برازجان در جریان عملیات پاکسازی این محوطه به دست آمد که شبیه پایه ستون‌های پاسارگاد طراحی شده است.

مهم‌ترین ویژگی‌ این کاخ، تکنیک ساخت پایه ستون‌های سنگی مکعب شکلی است که به طریق دقیق و ظریفی تراش و صیقل داده شده به گونه‌ای که در اتصال سنگ‌ها، از هیچ نوع ملاط یا وسیله دیگری استفاده نشده است.

این پایه ستون‌ها با شالی‌های بسیار زیبا مجموعه‌ای ناقص هستند و تنها ۴ سرستون آن‌ها سالم باقی مانده است و در دروازه شاهی نصب شده‌اند، بخشی از کاخ نیمه ساخته کوروش هخامنشی است که پس از مرگ وی ساخت این کاخ متوقف شده است.

فاصله هر یک از پایه ستون‌ها از یکدیگر حدود ۲ متر است و بخشی از این بقایا به واسطه وجود سازه آبی‌ که همزمان با کشف این پایه ستون‌ها کشف شده آسیب دیده و آب باعث فرسایش بعضی از نقاط این ستون‌ها شده است.

به عقیده کارشناسان روش صیقل سنگ و اتصال آنها و نحوه استفاده از ترکیب رنگ، عایق‌بندی و مقاوم سازی در این سازه هخامنشی حتی در تخت جمشید و پاسارگاد هم مشاهده شده است.

موضوع مهم دیگر در معماری و زیبایی شناسی در این کاخ، انتخاب و تنوع رنگ در ستون‌هاست که برای اولین بار در محوطه‌های سنگی هخامنشی دیده می شود.

بنابر اطلاعات باستان‌شناسی این کاخ معاصر با پاسارگاد و تخت جمشید بوده است اما از دو اثر سنگی یاد شده در تراش ستون‌ها، به رنگ سنگی که ستون از آن تراش خورده اکتفا شده است در حالی که در این کاخ تکنیک صیقل و تراش سنگ‌ها این امکان را به هنرمند داده است که از سنگ‌هایی با دو رنگ متفاوت سیاه و سفید استفاده کند.

کاخ کوروش هخامنشی در چرخاب برازجان، تنها نمونه از معماری این عصر است که در بنای آن هم از سنگ استفاده شده و هم از آجر.

استفاده از لعاب سلیس روی کف بنا نیز از دیگر موضوعات جالب توجه در این کاخ است که به عنوان اندود کف به کار گرفته شده و از نظر رنگ و جنس و روش ساخت موضوع قابل تاملی است به طوریکه بخشی از دروازه شاهی این کاخ که ناتمام مانده، برخلاف تالار اصلی، با لعابی از جنس سیلس، کف سازی شده است.

http://seeiran.ir

**************************

کاخ بردک‌ سیاه از جمله آثار دوره هخامنشیان است و در ۱۲ کیلومتری شهر برازجان ( روستای درودگاه ) از توابع بخش مرکزی شهرستان دشتستان قرار دارد

این کاخ همچنین یکی از آثار تاریخی و دیدنی استان بوشهر در جنوب ایران است و در حاشیه رودخانه دالکی قرار دارد.

نگهداری قطعات طلای کاخ بردک سیاه در یکی از بانک‌های بوشهر

در شهرستان برازجان آثار و بقایای ۳ کاخ هخامنشی به نام‌های کاخ چرخاب، کاخ سنگ سیاه (که در بین اهالی به کاخ نظرآقا شهرت دارد) و کاخ بردک سیاه وجود دارد.

کاخ بردک سیاه، بعد از کاخ چرخاب بنا شده و فاقد ظرافت‌ها و ترکیب خاص رنگ‌های سیاه و سفید کاخ‌های برازجان و پاسارگاد است.

در ساخت کاخ بردک سیاه از دو نوع سنگ سیاه و روشن استفاده شده و جنس و رنگ سنگ‌های استفاده شده در ساخت این کاخ در نوع خود منحصر به فرد است.

گروهی کاوشگر در اوایل دهه ۸۰ در یکی از آخرین مراحل کاوش در این کاخ هخامنشی چهار قطعه سنگین طلا که وزن کل آنها به سه کیلو و ۲۰۰ گرم می‌رسد کشف کردند.

کاربرد دقیق سه قطعه از این طلاها مشخص نیست اما برخی بر این عقیده‌اند که ممکن است آنها روکش‌های زرین درهای چوبی تالار یا سنگ بنای کاخ باشند.

همچنین در میان این قطعات طلا، قطعه‌ای وجود دارد که می‌تواند قسمت بالای یک جام زرین هخامنشی باشد که زیر لبه آن خطی ساده حک شده است.

گفته می‌شود قطعات طلای هخامنشی کاخ بردک سیاه حالتی چین ‌خورده داشته و در کنار یکی از پایه ستون‌های تالار مرکزی این کاخ کشف شده‌اند. این قطعات منحصر به فرد طلا بعد از کشف به میراث فرهنگی و گردشگری بوشهر تحویل داده شد.

کاخ بردک سیاه که به گفته کارشناسان کاخ زمستانی داریوش اول هخامنشی بوده است در نزدیکی خلیج فارس واقع شده و در سال ۱۳۵۴ در کاوش‌های باستان شناسانه گروهی از باستانشناسان کشور به سرپرستی احسان یغمایی از زیر خاک بیرون آورده شد.

این کاخ که تالار مرکزی آن مشابه کاخ آپادانا و دارای ۳۶ ستون بوده یکی از بناهای مهم تاریخی استان بوشهر و شهرستان برازجان است و در میان نخلستان‌های روستای درودگاه در محل تلاقی دو رودخانه شاپور و دالکی قرار گرفته است.

بقایای به جامانده از کاخ بردک سیاه که شامل پایه ستون‌ها و دیوار نگاره‌ای سیاه رنگ است به دلیل عدم محافظت و سهل انگاری در حال نابودی تدریجی است.

کاخ بردک‌سیاه در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۴۰۴۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

http://seeiran.ir

************************

بقایای کاخ سنگ سیاه از مجموع کاخ‌های سه گانه امپراطوری هخامنشیان در برازجان بوشهر قرار دارد

در شهرستان برازجان آثار و بقایای ۳ کاخ هخامنشی به نام‌های کاخ چرخاب، کاخ سنگ سیاه (که در بین اهالی به کاخ نظرآقا شهرت دارد) و کاخ بردک سیاه وجود دارد.

کاخ سنگ سیاه، تقریبا ًدر شمال خاوری بندر بوشهر و ۱۱۰ کیلومتری جنوب باختری کازرون، بر سر راه آسفالت شیراز به بوشهر، در شهرستان دشتستان به مرکزیت برازجان قرار دارد.

این کاخ که در حاشیه رودخانه است بزرگی و عظمت کاخ شوش را داشت آما به دلایل نامعلومی نیمه تمام ماند. پس از آن معماران هخامنشی تصمیم می‌گیرند در فاصله ۳۰ کیلومتری آن کاخ کوچکتر و زیبای بردک سیاه را بسازند.

این کاخ دربرگیرنده یک تالار گسترده میانی و چهار ایوان در چهار سوی آن است. ظاهر کاخ سنگ سیاه از لحاظ سبک هنر معماری و ترکیب رنگ‌های سیاه و سفید و مشخصات ظاهری آن نشان می‌دهد که این کاخ بعد از کاخ برازجان ساخته شده‌است.

کاخ سنگ سیاه دارای تالاری مرکب از ۱۰ ستون است، در دو ردیف پنج تایی که به سبک و پلان و نقشه‌های هخامنشی ساخته شده و مخصوصا قابل انطباق با پاسارگاد و برازجان است.

اشیای مختلفی تا کنون از این کاخ کشف شده است که می‌توان به نقش برجسته داریوش اول، دسته خنجرزنان هخامنشی، یک کتیبه خط میخی و چندین قطعه ظروف طلا اشاره کرد.

کاخ سنگ‌سیاه در سال ۱۳۸۰ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۴۰۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

http://seeiran.ir

************************************

پل مشیر که از پل‌های بزرگ و زیبای ایران به شمار می‌رود، بر روی رودخانهٔ دالَکی در استان بوشهر ساخته شده است. در همه جای ایران و جهان در بارهٔ ساختمان‌های بزرگ و قدیمی حکایاتی نقل می‌شود که معمولاً آمیزه‌ای از حقیقت و افسانه است. در مورد پل مشیر حکایتی شنیدنی بر سر زبان‌هاست. اما با توجه به این که فقط حدود یکصد و پنجاه سال از بنای این پل می‌گذرد حکایتی که نقل می‌شود بیشتر حقیقت است تا افسانه و این حکایت بازگو کنندهٔ تجربه‌ای شیرین است که اگر بخواهیم، هم در این روزگار هم در آینده، راهگشای مشکلاتی از جامعهٔ ما خواهد بود.

موقعیت پل مشیر

پل مشیر بر روی رودخانهٔ دالکی قرار دارد. به همین سبب و هم به دلیل این که نزدیک‌‌ترین شهر به آن شهر دالکی است، پل دالکی هم خوانده می‌شود. بنا بر این هم رودخانه، هم این پل، نام خود را از شهر کوچک دالکی برگرفته‌اند. رودخانهٔ دالکی از رودهای مهم و پر آب استان فارس و بوشهر است. این رودخانه در پایین دست در نزدیکی روستای دورودگاه پس از پیوستن به رودخانهٔ شاهپور تشکیل رودخانهٔ هِلِّه می‌دهد. رودخانه‌ی هله در نزدیکی خلیج‌فارس در تالاب هله پخش می‌شود و پس از آن در نزدیکی بندر بوشهر به خلیج فارس می‌ریزد. فاصلهٔ پل مشیر از شهر دالکی به خط مستقیم یک فرسخ (۵/۶ کیلومتر) و از طریق جاده کنونی دو فرسخ (۱۲ کیلومتر) است. پل مشیر از شهر برازجان از طریق جاده پنج فرسخ (۳۰ کیلومتر) فاصله دارد.
موقعیت جغرافیایی پل مشیر در سامانهٔ یو. تی. ام. به این شرح است:

X = 532850 m, Y = 3256045 m, R, 39.

ارتفاع تقریبی و متوسط روی پل از سطح دریا ۱۳۲ متر و جهت آسه‌ی آن شمالی- جنوبی است.

سازندهٔ پل مشیر

حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی که در سال‌های ۱۲۶۲ تا ۱۲۹۳ هجری قمری پیشکار و وزیر فارس بوده سازندهٔ این پل است. مشیرالملک متولد سال ۱۲۲۶ در شیراز و در گذشته به سال ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۳ هجری قمری در همان جا است. مشیرالملک در دوران سی ساله‌ی وزارت خود، مسجدها، حسینیه‌ها، کاروانسراها و پل‌های فراوانی را در فارس بنا کرد که بیشتر آن‌ها همچنان پا برجاست و از برخی از آن‌ها هنوز استفاده می‌شود. پل مشیر در سال ۱۲۸۶ هجری قمری و با معماری حاجی رحیم بارورز ساخته شد.

حکایت پل مشیر

سالخوردگان منطقه از پدران خود شنیده‌اند که کاروانی از مردم شیراز که آهنگ خانهٔ خدا داشت به محل کنونی پل مشیر رسید. در آن هنگام فصل بارندگی و رودخانهٔ دالکی سیلابی بود. کاروانیان ناچار در کاروانسرایی که خرابه‌های آن در کنار پل مشیر هنوز وجود دارد ماندگار شدند تا سیل فرو نشیند و آن‌ها بتوانند از رودخانه بگذرند و خود را به برازجان برسانند. اما روزها گذشت و سیل فرو ننشست و کاروان نتوانست خود را به موقع به مکه برساند. زائران به شیراز بازگشتند و شکایت به مشیرالملک بردند و از او خواستند که پلی بر روی رودخانهٔ دالکی بسازد. او گفت پول‌های مکهٔ خود را بدهید تا چنین کنم. آن‌ها که نیت حج کرده بودند و پای در این راه گذاشته بودند پول آن را هم دادند و پل با هزینه‌ای بین سی هزار تا شصت هزار تومان ساخته شد.

مشخصات معماری و بنایی پل مشیر

پل مشیر دارای شش دهانه یا تاق از نوع جناغی است. یکی از همه بزرگتر و یکی از همه کوچکتر و چهارتای دیگر هم اندازه هستند. بخش‌های مختلف پل مشیر از سنگ و آژند گچ ساخته شده است. این دو مصالحی است که در آن حوالی فراوان یافت می‌شود. در عین حال در قسمت‌هایی از تاق‌ها آجر و آژند گچ هم به‌کار رفته است. سنگ‌های به‌کار رفته در پایه‌ها تا ارتفاع سه یا چهار متری بزرگ و چهارگوش و در ارتفاع‌های بالاتر کوچک است. سنگ‌های بزرگ با میخ‌های آهنی بلند به یکدیگر و به تنه‌ی پایه‌ی پل مهار شده است. تاق‌ها با چوب کلاف‌بندی شده است. خطر عمده‌ای که در کمین پایه‌هاست جنس نامرغوب سنگ‌هاست. این سنگ‌ها از ماسه سنگ است که به شدت فرسایش یافتنی است و فرسوده شده است. این سنگ‌ها را می‌توان با سنگ‌های مقاوم جایگزین کرد. البته باید این کار به گونه‌ای صورت گیرد که منظر تاریخی پل به هم نخورد. تاق‌ها را هم می‌توان پس از مرمت و سبک‌سازی روی خرپاهای فولادی نشاند تا بر اثر وزن تغییر شکل ندهد. پل مشیر به ویژه در دو سر خود نیاز به یک سامانه‌ی زهکشی دارد تا دیوارهای حائل دیگر شکم نکند.

درازای پل مشیر حدوداً ۱۳۰ متر و پهنای آن ۱۰ متر است. ابعاد پایه‌ی بزرگ پل مشیر ۱۰ متر در ۱۳ متر و از نظر سطح مقطع شاید از قطورترین نوع خود در میان پل‌های باستانی ایران باشد. دیگر پایه‌ها کمی کوچک‌تر است. همه‌ی پایه‌ها در بالا دست دارای دماغه و کلاهک تیز گوشه و در پایین دست دارای دماغه‌ و کلاهک گرد گوشه است. بلندی پل مشیر از بستر رودخانه ۱۰ تا ۱۲ متر است. به نظر می‌رسد معمار پل مشیر در همان دوره‌ی ساخت و ساز تغییراتی در معماری پل داده باشد. از جمله تنگ‌تر کردن دهانه‌ی اصلی.

پل مشیر در تاریخ

با توجه به این که قدمت پل مشیر نسبت به دیگر آثار باستانی ایران زیاد نیست، منابع زیادی را نمی‌توان یافت که از آن صحبتی کرده باشد. در این میان دو کتاب تاریخی که نویسندگان آن‌ها معاصر مشیرالملک بوده‌اند در بارهٔ مشیرالملک و زندگانی او و نیز آثار به جا مانده از او صحبت کرده‌اند. این دو کتاب یکی تاریخ فارسنامهٔ ناصری است که نویسندهٔ آن حاج میرزا حسن حسینی فسایی است و در فاصله‌ی سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۱ هجری قمری تألیف شده و دیگری آثار عجم است که نویسندهٔ آن حاج محمد نصیر میرزا آقا فرصت حسینی شیرازی است و در سال ۱۳۱۳ هجری قمری نوشته شده است.

در آثار عجم درخصوص پل دالکی یا پل مشیر می‌خوانیم:
«قریب یک فرسنگ به دالکی مانده پلی است مسمی به پل دالکی و آن از جمله ابنیه عجیبه در فارس است. مرحوم حاجی مشیرالملک آن را بنیاد نهاده به معماری و سرکاری مرحوم حاجی محمد رحیم شهیر به بارورز که مردی سالخورد و خرد پیشه نیکو اندیشه و از معمرین فارس بود. سنگ‌های عظیمه در آن پل بکار برده و آن‌ها را به میخ‌های آهنین بسیار بلند بست و بند کرده. گذشته از متانت و استحکام آن چه بسیار خوش وضع ساخته شده که شخص از دیدنش سیر
نمی‌شود. و پیش از این‌ها مذکور شد که رودخانه شاپور به این رود دالکی متصل شده می‌رود تا به دریای فارس». صاحب فارسنامهٔ ناصری در این باره چنین می‌نویسد:
«در زمستان و اوایل بهار عبور کاروان از این رودخانه [رودخانه‌ی دالکی] دشوار است و مرحوم حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک شیرازی طاب ثراه که سی سال تمام بی مداخلت غیر وزیر مملکت فارس بود در سال ۱۲۸۶ پل معتبری از گچ خالص و سنگ و آجر که چندین طاق بزرگ و کوچک بر یکدیگر پیوسته بساخت و چندین هزار تومان وجه رواج این زمان که شاید از سی هزار تومان بگذرد خرج این پل نموده خیرات جاریه برای خود به یادگار گذاشت.»

وضعیت کنونی پل مشیر

پل مشیر به مدت بیش از یک سده تنها پل روی رودخانه‌ی دالکی بود که راه اصلی شیراز به برازجان و بوشهر را در دو سوی رودخانه به هم متصل می‌کرد. با تغییر مسیر جاده و احداث تونل‌ها و پل‌های نوین در نیمه‌ی نخست دهه‌ی پنجاه، رفت و آمد مسافران و خودروها از روی پل مشیر قطع شد. طوری که امروزه مسافرانی که از شیراز عازم بوشهر و برازجان هستند در دو فرسنگی مانده به شهر دالکی، پل مشیر را در سمت راست خود و در کنار جاده می‌بینند. از پل مشیر در سه چهار دهه‌ی اخیر برای عبور خط لوله‌ها‌ی آبرسانی به بوشهر و رفت و آمد کارکنان سازمان آب منطقه‌ای فارس استفاده می‌شده که نگهداری از خط لوله آبرسانی را به عهده داشته‌اند. بر اثر بی‌توجهی به سازه‌های قدیمی و احساس بی‌نیازی به این پل، امروزه قسمت‌هایی از تاق آجری و سنگی چند دهانه‌ی آن، بویژه دهانه‌های اول و آخر آن فرو ریخته و بیم آن می‌رود که این تخریب‌ها به سرعت گسترش یابد. پل مشیر، هم به لحاظ تاریخی و هم به دلیل حکایت چگونگی ساخت آن ارزش حفاظت و مرمت دارد. به خصوص این که در استان نوین بوشهر آثار باستانی فراوانی وجود ندارد که پل مشیر در میان آن‌ها گم باشد و بتوان از آن چشم‌ پوشی کرد. سازمان آب منطقه‌ای فارس در سی سال گذشته چند بار پایه‌های آن را مرمت کرده است. مشکل کنونی پل مشیر تاق‌های عظیم و سنگین آن است که در حال فروریختن است. شایسته است مردم و مسئولان استان بوشهر هر چه زودتر به ترمیم تاق‌های پل مشیر بپردازند و از آن حفاظت کنند و این بنای زیبا را به همگان معرفی نمایند و راهی فرعی و ایمن برای دسترسی گردشگران به آن احداث نمایند. در بازدید اخیر نگارنده از این پل که روز پانزدهم اسفند ماه ۱۳۹۱ صورت گرفت از یک سو مشاهده کردم که شوربختانه تقریباً همه‌ی دهانه‌ها فرو ریخته و از سوی دیگر خوشبختانه دیدم که نیمی از یکی از دهانه‌ها را گویا سازمان میراث فرهنگی بوشهر تا حدی بازسازی کرده است. البته با این سرعت و با این برنامه بعید است کار مرمت این پل به نتیجه‌ی دلخواه برسد زیرا سرعت ویرانی چندین برابر سرعت بازسازی است.

********************

آبشار تلخ‌آب از جمله نقاط دیدنی و گردشگری بخش سعدآباد دشتستان در استان بوشهر است
این آبشار در شمال روستای تل سرکوه و در جنوب روستای شول واقع شده و از آبشارهای منحصر به فرد و زیبای استان بوشهر است.

آب خروجی این آبشار در یک محوطه وسیع فرود می‌آید و این منطقه را به استخری طبیعی برای شنا در فصول گرم سال بدل کرده است.

آبشار تلخ‌آب سالانه گردشگران فراوانی را از سراسر استان و کشور به خود جذب می‌کند.

 

http://seeiran.ir

****************

روستای خِیرَک روستایی با خیر و برکت فراوان+ تصاویر

اتحادخبر: روزهای سه شنبه در تقویم انجمن گردشگران دشتستان ​"در روستا​" نامگذاری شده که هر هفته با کمک اعضاء انجمن به معرفی یکی از روستاهای دشتستان می پردازد، این هفته در یک گفتگوی مجازی، اقای حاج حیدر نیکنام به معرفی روستای خیرَک از توابع بخش اِرم دشتستان پرداختند.

  انجمن گردشگران دشتستان

روستای خیرَک

 
در ميان رشته كوههاي زاگرس نگين درخشاني در بستر زيباي طبيعت مي درخشد. نام اين نگين، روستاي خيرك از توابع بخش ارم و آخرين روستا ي شهرستان دشتستان در مرز بوشهر - فارس قرار دارد كه تكيه گاهش كوههاي بلند و استواري است كه با كوههاي ديگر گردن فرازي كرده و قد علم مي نمايد.

جمعیت
این روستا در دهستان ارم قرار داشته و براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ جمعیت آن ۱۶۷نفر (۴۲خانوار) می‌باشد.
حدود جغرافیایی
 فاصله روستای خیرک تا مرکز بخش حدود ۱۲ کیلومتر و تا مرکز شهرستان یعنی شهر برازجان حدود ۷۸ کیلومتر می باشد.
 این روستا در شمال شرقی مرکز بخش ارم یعنی تنگ ارم قرار دارد.
روستای خیرک از شمال به روستای شکرک و از مشرق به روستای سرمشهد بخش جره و بالاده شهرستان کازرون و از جنوب به روستای پشت پر و از مغرب به کوه کِله شاخ محدود می باشد.

طبیعت زیبای روستای خیرک
 روستاهای شکرک و خیرک در ١۵تا ٢٠ کیلومتری شهر تنگ ارم دشتستان واقع شده است. این روستاها دارای اب و هوایی کوهستانی و مرغوب و دارای باغات مرکباتی از قبیل پرتقال، لیمو شیرین و ترش، نارنج، انجیر، سیب ترش و باغات انار می باشد. این روستاها دارای مناظر زیبایی که در زبان عامیانه تنگ خیرک گفته می شود این تنگه دارای انواع درختان از قبیل بادام وحشی، بنه، انجیر کوهی و…. می باشد.

در این تنگه رودخانه ای جاری هست که در تمام فصول سال دارای آب می باشد که از ویژگی اب این رودخانه شیرین، گوارا و خنک بودن آب آن حتی در فصل تابستان است که در نوع خود بی نظیر هست.
در ایام نوروز مسافران زیادی از اکثر نقاط ایران برای گردشگری به این روستا مسافرت می کنند و از مناظر زیبای این روستاها که دارای مناطق کوهستانی و جنگلهای سر به فلک کشیده اند دیدن می کنند.

مسیر از برازجان به سمت روستای خیرک
برای رفتن به روستای خیرک از مرکز شهرستان پس از گذشتن از پاسگاه و گلوگاه شهید صلاحی و بعد از پل نمازگاه بطرف جنوب تغییر مسیر میدهیم و راه تنگ ارم را در پیش گرفته و تا روستای رود فارياب ادامه میدهیم پس از گذشتن حدود دو کیلومتر به دوراهی خیرک و شکرک می‌رسیم و مسیر را بطرف غرب ادامه داده پس از گذشتن از روستای آبگرم و عبور از روستای زیبای شکر و ادامه مسیر به روستای بسیار زیبا و دیدنی خیرک می‌رسیم .

شغل اهالی خیرک
درآمد اهالی روستا از راه  دامداری، باغداری و کشاورزی تامین میشود .
انار و لیمو و پرتقال این منطقه زبانزد است ما بیشتر سعی میکنیم این محصولات را در فصل خودش از این منطقه خریداری کنیم.

جاذبه های گردشگری خیرک
آسیاب آبی خیرک تا همین چند سال پیش فعال بود و آرد کل عشایر آن منطقه را تامین میکرد .
 یکی دیگر از جاذبه های گردشگری خیرک تنگ خیرک میباشد که با وجود آب روان و چشمه آب شیرین قابل شرب و طبیعت بکر کوهستانی و وجود گونه های گیاهی و درختی مختلف هر چه بیشتر به جذابیت این منطقه افزوده است .
از دیگر جاذبه گردشگری روستای خیرک میتوان به کوشک خیرک یا قلعه خیرک اشاره نمود :
اين بناي دوره قاجاريه در روستاي خيرك شهرستان دشتستان واقع شده و به شماره 16246 در تاريخ 24 آبان ماه 1385 در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده است.
اين بنا در موقعيت جغرافيايي 51 درجه و 36 دقيقه طول شرقي و 29 درجه و 15 دقيقه عرض شمالي قرار گرفته و ارتفاع نسبي آن از سطح دريا 920 متر است.
طول آن 30، عرض 30 و ارتفاع نيز 2 متر بوده و مساحت آن 900 متر مربع مي باشد.

قلعه بر روي ارتفاعات مشرف به رودخانه واقع شده و گفته مي شود سكونت گاه كارگزاران دولتي يا آمد و شد دسته جات كوچك اعزامي به اين منطقه بوده است.
حياط آن از آخورهاي متعدد و جاي بستن و نگهداري اسبان بوده و در جبهه جنوب شرقي آن برجي مكعب شكل در 2 طبقه به صورت شاه نشين براي استراحت بزرگان و نيز گارد حفاظتي مشاهده گردد.
اين شاه نشين داراي يك ورودي از طريق پلكاني كه از داخل يكي از اتاق هاي پايين بوده به طبقات بالا راه مي يافته است. مصالح به كار رفته در بنا از سنگ و گچ مي باشد و تيرهاي چوبي نيز براي پوشش سقف كار گذاشته اند.
به اختصار مي توان گفت طبقه دوم شاه نشين و طبقه اول اصطبل و اتاق هاي جانبي بوده است. اتاق هاي نشيمن پايين از جبهه غربي از بين رفته و تنها ديوارهاي ان باقي مانده است. مؤسس اين بنا يا سازنده آن شخصي به نام فتح الله بيگ بوده است.
 ولی متاسفانه با عدم رسیدگی  نهادهای مسئول مکانی برای دامداری گردیده .
خشک سالی های اخیر  وآب چشمه های این روستا چگونه میباشند ؟؟؟
رودخانه آب شیرینی که باغهای و روستای خیرک را آبیاری میکند یکی از سر شاخه های رود خانه دالکی می باشد این رودخانه از روستای پشت پر سر چشمه میگیرد و پس از پیوستن چشمه تنگ خیرک به آن روستای خیرک را آبیار و به سمت شکرک حرکت میکند
اما متاسفانه با برداشتهای بی رویه آب از ناحیه بالادستی و خشکسالی سالهای اخیر آب کمتری سهمیه باغداران این منطقه میگردد
و مسدود نمودن یکی از چشمه های اصلی و قرار دادن لوله برداشت جهت آب شرب اهالی نیز خود مزید بر علت کم آبی گردیده است
و اما ادامه رودخانه

 
این رودخانه پس از پیوستن چشمه های ریزی و درشتی در ناحیه شکرک و آبیاری این روستا در بین کوه دشت سوخته و کوهای رودفاریاب به روستای جمیله میرسد که متاسفانه در حدود ۶ کیلومتر بعد از جمیله از کنار کوه نمکی عبور و آب آن شور شده و به رود دالکی می پیوندد .
قدمت تاریخی روستای خیرک
این روستا همانطور که عرض کردم عشایر هستند و شاید حدود ۸۰ سال پیش اقدام به خانه سازی نموده اند ولی این کوشک و آسیاب آبی قدمت آنرا در زمان قاجار نشان میدهد
ولی با توجه به اینکه این روستا تا کوشک اردشير ۱۰ کیلومتر و از شرق تا سرمشهد که نقش برجسته بهرام ساسانی برداشتن تاج میان دو شیر است حدود ۱۵ کیلومتر بوده و یکی از شکارگاههای بهرام بوده است
لذا در قبل از ساسانیان مورد توجه بوده .
گویش و پوشش خیرک
زبان مردم خیرک ترکی و آداب و رسوم آنها هم عشایری میباشد .
 اهالی خیرک همه از تیره توابع و طایفه های پناهی، لُر توابع و اولاد میباشد و یک خانوار از طایفه بی جم که این طایفه بی جم اکثراً در شکرک می باشند
لباس زنان روستا همان لباس عشایری است .

فرهیختگان روستا
روستای خیرک مردمی باسواد و با فرهنگی بسیار بالا دارد.
این روستا حدود سی الی چهل نفر با تحصیلات دانشگاهی ، چند استاد دانشگاه سه نفر پزشک و متخصص را پرورش داده است .
که اکثراً تعطیلات خود را در روستا می‌گذرانند.

"گفتنی است این روستا مکانی مناسب است برای ساختن ویلاهای تفریحی کوچک و بزرگ برای جذب توریست."

صمیمانه تشکر میکنیم از جناب اقای حاج حیدر نیکنام که در معرفی و شناساندن روستای خیرک ما را یاری رساندند .

گردآورنده : ندا مزارعی